Deontoloji etika fəlsəfədə insanın vəzifəsi ilə əxlaqi davranışları arasındakı əlaqəyə xüsusi önəm verən etik nəzəriyyələr toplusudur. "Deontologiya" termini yunanca deon (vəzifə, borc) və logos (elm, nəzəriyyə) sözlərindən yaranmışdır. Bu nəzəriyyəyə görə, hərəkətin əxlaqi dəyəri onun nəticələrindən deyil, öz mahiyyətindən asılıdır. Deontoloji etika hesab edir ki, bəzi əməllər insan rifahına təsirindən asılı olmayaraq əxlaqi cəhətdən vacibdir.

Haqsız olsaq belə haqlı çıxmaq mühüm məsələdir. Təbiətimizə uyğun olaraq hər insan müxalifi haqlı belə olsa qəbul etməz, öz haqsızlığını bilsə və dərk etsə belə haqlı görünmək, haqlı görünərək də haqlı olmaq üçün çalışar. Min illərlə yayılan təkamüldə beynimiz bizi qorumaq üçün formalaşıb. Elə ki, qarşı bir fikir fərqində olmasaq belə bizim üçün şəxsi hücum xarakteri daşıyır. Elə ki bu vəziyyət bizim olduğumuz qrupdan xaric edilməyimizə, etibarımızı itirməyimizə, qanunun əldə nizə ilə qoyulduğu dövrlərdə asanlıqla öldürülməyimizə gətirib çıxarda bilər.

Bir filosof var, onu oxusan, özünü tanıdığını düşünərsən. Sonra bir daha oxuyarsan və anlayarsan ki, sən hələ heç kim olmamısan. O səni öz varlığının sərhədlərini aşmağa məcbur edər, çünki onun fəlsəfəsi yerində dayanmaq üçün deyil. O, insanı özünü yaratmağa çağırır. O, Yohann Qotlib Fixtedir (Johann Gottlieb Fichte).

Eynşteyndən əvvəlki dövrdə bir fizik Nyutonun mexanikasını və cazibə qanununu (N), qəbul olunmuş başlanğıc şərtlərini (İ) qəbul edir və onların köməyi ilə yeni kəşf edilmiş bir P planetinin orbitini hesablayır. Lakin planet hesablanmış orbitdən yayınır.

Demokrit qədim yunan fəlsəfəsində atomist məktəbin ən görkəmli nümayəndələrindən biri idi. O, materialist dünya görüşünə sahib idi və kainatın yalnız maddi əsaslarla izah edilə biləcəyini irəli sürürdü. Demokritin fəlsəfəsində tale anlayışı mistik və ya ilahi güc kimi mövcud deyildi. Əksinə, hər şey atomların hərəkəti və onların müəyyən fiziki qanunlara uyğun toqquşmaları nəticəsində baş verirdi.

AM Harlan Ellisonun 1967-ci ildə yazdığı “I have no mouth, and I must scream” hekayəsindəki süni intellektdir. AM III Dünya müharibəsindən sonra yaradılmış və zaman keçdikcə şüur qazanmış, hətta beş insandan başqa bütün bəşəriyyəti öldürməkdən belə çəkinməmişdir.

Müasir dövrdə cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi elmi tərəqqi ilə sıx bağlıdır. Elm anlayışı “bilmək, məlumatlı olma” mənalarını verən “aləmə” kökündəndir. Alim sözü də "elm” sözündən əmələ gəlmişdir.

“Ağaclar arasında bir ağac, heyvanlar arasında bir pişik olsaydım, bu həyatın bir mənası olardı”.

Giriş​

Fəlsəfənin ən tanınmış simalarından biri olan Albert Kamü (1913 – 1960) bir neçə dəfə özünü filosof hesab etmədiyini bildirsə də, onun ideyaları və yazıları fəlsəfi dərinliyi ilə seçildiyindən o, fəlsəfə tarixində mühüm yer tutmuşdur.

Ksenofan antik dövr filosofları arasında tanrı anlayışına qarşı ən maraqlı yanaşmalardan birini irəli sürən filosofdur. O, insanların tanrıları öz obrazlarında yaratdığını düşünürdü. Yəni insan tanrını necə təsəvvür edirsə, onu o formada da qəbul edir. Bu fikir sadəcə dövrün mifoloji dünyagörüşünə qarşı çıxış deyildi, eyni zamanda tanrı anlayışının subyektivliyini vurğulayan ilk fəlsəfi yanaşmalardan biri idi.

Pifaqorçuların əsas simvollarından biri tetraktsdır (τετρακτύς). Tetrakts və ya dekadın tetraktsı ümumilikdə üzərində on nöqtə ehtiva edən və dörd sətirdən ibarət olan üçbucaqlı fiqurdur. Sətirlərə müvafiq olaraq: bir, iki, üç və dörd nöqtə yerləşmişdir. Həmçinin bu nöqtələr dördüncü üçbucaq ədədinin həndəsi göstəricisidir.

Hər halda insanların ana bətnində iradəsiz olmağı təbiətin böyük uğurlarından biri idi. Necə ki kiçik bir iradə və koqnitiv proses bu müflis dünyada yaşamağı rədd etməyimizə gətirib çıxardardı.

Aristotel – Nikomax etikası

Aristotel praktik bir insan idi. Aristotel Platonun tələbəsi olduğu halda, onun idealizmindən fərqli olaraq, daha praktik və dünya ilə əlaqəli bir yanaşma sərgiləyirdi. Platon həqiqətin “Formlar aləmi” adlandırdığı bizim gündəlik həyatımızdan müstəqil olan bir dünyada olduğunu iddia edirdi.

Yunanca “skopein” sözündən gələn skeptisizm sözünün kökü “skeph və ya skepsis” düşüncə, soruşdurma və incələmə kimi mənalara uyğun gəlir. Skeptisizm ilk dəfə Sekstus Empirikus tərəfindən ətraflı şəkildə araşdırılmışdır. Devid Yum (David Hume) skeptisizmi öncül və nəticə skeptisizmi, həmçinin bunların özünü də: ifrat və yumşaq (ılımlı) olaraq iki yerə ayırır.

Fəlsəfə öyrənmə üsulları

Bəlkə, siz də fəlsəfəyə başlamağa çəkinirsiniz. Adətən, insanlar necə başlayacağını bilmədikləri üçün qarışıqlıq olur. Bu yazımızda fəlsəfəyə hansı üsullardan istifadə edərək başlaya bilərsiniz, ondan danışacağıq.

Kantın etikası əxlaq fəlsəfəsindəki ən mühüm və təsirli nəzəriyyələrdən biridir. Bu nəzəriyyəyə görə, əxlaqi davranışların dəyəri onların nəticələrinə deyil, hərəkətlərin özlərinə əsaslanır. Yəni bir hərəkətin düzgün olub-olmaması onun nəticəsindən asılı deyil, yalnız həmin hərəkətin özündəki, etik prinsipə görə, müəyyən edilir. Deontologiya əxlaq fəlsəfəsinin bu cür nəzəriyyələrindən biridir və bu yanaşma əməllərin nəticələrinə deyil, əməlin özünün düzgünlüyünə əsaslanır. Kant bu yanaşmanı müdafiə edən ən məşhur filosofdur. O, əxlaqi hərəkətlərin yalnız vəzifə hissindən doğulmalı, nəticələrə diqqət yetirilməməli olduğunu vurğulamışdır. Kantın etikası insanın doğru hərəkəti yalnız vəzifə və etik prinsiplər əsasında yerinə yetirməli olduğunu bildirir, nəticənin isə bu hərəkətə təsiri olmamalıdır.

Bu ifadə varlığı belə şübhəli olan qədim yunan filosofu Sokrata aid edilir. Amma diqqət etsəniz, ifadə özlüyündə bir paradoks ehtiva edir: əgər mən heç nə bilmirəmsə, o zaman heç nə bilmədiyimi də bilməyim mümkün olmamalıdır.

Giriş​

Rudolf Steiner (1861 – 1925) insan düşüncəsini, ruhaniyyətini və cəmiyyətin inkişafını bir araya gətirməyə çalışan unikal bir şəxsiyyət idi. Onun “Antroposofiya” fəlsəfəsi və müxtəlif sahələrdə tətbiq etdiyi yeniliklər, müasir dünyada dərin təsirlər yaratmışdır. Təhsil, kənd təsərrüfatı, memarlıq, tibb və sosial elmlər daxil olmaqla geniş sahələrdə onun irsi bu gün də aktuallığını qoruyur.

Siyasət Fəlsəfəsi və Platon

Giriş​

Cəmiyyətin siyasi həyatı və siyasi sistemi müxtəlif elmlər tərəfindən fərqli yanaşmalarla öyrənilir. Siyasət və siyasi təhlil fəlsəfənin də tədqiqat obyektinə daxildir. Belə ki, fəlsəfə siyasi hadisə və proseslərin mahiyyətini, onların qarşılıqlı təsirini, etik və nəzəri əsaslarını incələyir. O, siyasət dünyasının mənəvi aspektlərini araşdırır. Siyasət fəlsəfəsinin tədqiq etdiyi əsas suallar bunlardır: