Mən Bir Şey Bilirəm ki, Heç Nə Bilmirəm

Bu ifadə varlığı belə şübhəli olan qədim yunan filosofu Sokrata aid edilir. Amma diqqət etsəniz, ifadə özlüyündə bir paradoks ehtiva edir: əgər mən heç nə bilmirəmsə, o zaman heç nə bilmədiyimi də bilməyim mümkün olmamalıdır.

Burada Sokratın demək istədiyi isə tam fərqlidir. Anlamaq üçün Nassim Talebin "Qara qu quşu" kitabından bir hissəyə nəzər yetirək. Taleb kitabda Ekonun kitabxanasından (təxminən 30,000-ə yaxın kitab) bəhs edir və deyir: “Oxunmuş kitablar oxunmamış kitablardan daha az vacibdir. İllər ötdükcə biliyiniz və kitabxananız inkişaf edəcək, oxunmamış kitabların sıxlaşmış cərgələri isə sizə hədələyici tərzdə baxacaq. Həqiqətən də, dünyagörüşümüz artdıqca oxunmamış kitabların cərgəsi də çoxalacaq”. Sokratın demək istədiyi də, əslində, bu idi: Sən oxuduqca əslində nə qədər çox oxumalı olacağının və bildiklərinin bilmədiklərinin yanında toz belə olmayacağının fərqinə varacaqsan. Amma, təəssüf ki, bu ifadəni ömründə detektiv janrdan başqa kitab oxumayanların dilindən eşidəndə bilmək və anlamaq arasındakı fərqin nə qədər bariz olduğu daha yaxşı dərk edilir. Russell demişdir: “Dövrümüzün ən böyük problemi: ağıllılar həmişə şübhə içində ikən, axmaqlar özlərindən əmindirlər”.